Είναι τέλη Δεκεμβρίου 1944. Οι Γερμανοί κατακτητές έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα. Οι Σοβιετικές δυνάμεις του Στρατηγού Τολμπούχιν έχουν καταλάβει και τη Βουλγαρία, σταματώντας στα σύνορα της Ελλάδος, παρά την επιθυμία των Ελλήνων
κομμουνιστών να εισέρχονταν και μέσα στην Ελλάδα έστω και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα...(ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Αναμνήσεις, 1979, σελ. 251). Στην υπόλοιπη Βαλκανική και στην Ιταλική χερσόνησο, οι Γερμανοί υποχωρούν υπό την πίεση των Συμμάχων.
κομμουνιστών να εισέρχονταν και μέσα στην Ελλάδα έστω και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα...(ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Αναμνήσεις, 1979, σελ. 251). Στην υπόλοιπη Βαλκανική και στην Ιταλική χερσόνησο, οι Γερμανοί υποχωρούν υπό την πίεση των Συμμάχων.
Στην Ελλάδα συνεχίζουν οι αιματηρές μάχες των Δεκεμβριανών, οι κομμουνιστές στασιαστές υποχωρούν σε όλα τα μέτωπα. Οι κυβερνητικές δυνάμεις υποβοηθούμενες από τις βρετανικές καθαρίζουν την Αθήνα, η οποία μετράει τις πληγές της. Στις 31 Δεκεμβρίου αναλαμβάνει ως Αντιβασιλέας ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός. Στις 3 Ιανουαρίου 1945 ορκίζεται Πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ο Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας. Στις επόμενες ημέρες οι κομμουνιστές στασιαστές θα ζητήσουν συνθηκολόγηση από τον Στρατηγό Σκόμπυ, Διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων, η οποία και θα υπογραφεί στις 12 Ιανουαρίου (Βλέπε προηγούμενο σημείωμά μας).
Υπό τις συνθήκες αυτές στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι πλήρης η απουσία του Κράτους: Στην Επαρχία και στις πόλεις και στην ύπαιθρο χώρα. Το ΕΑΜικό κράτος, που εγκαθίδρυσε το ΚΚΕ χωρίς πια τους συμμάχούς τους αριστερούς, τον Σβώλο, Τσιριμώκο κλπ., προχωρούσε απτόητο: συλλήψεις, επιτάξεις κτιρίων για την εγκατάσταση των ΕΑΜικών αρχών, καθαίρεση των όποιων αρχών της Κεντρικής Διοίκησης, εγκατάσταση λαϊκών επιτροπών σε κάθε γειτονιά, επιτροπές αλληλεγγύης, ΄΄τεχνητές΄΄ εκδηλώσεις συμπαράστασης στην ΕΑΜική εξουσία, απεργίες, διαδηλώσεις καθημερινές, αμέτρητες εφημερίδες του τοίχου κλπ.
Την περίοδο αυτή στις 30 Δεκεμβρίου 1944 το ΄΄Επαρχιακό Συμβούλιο ΠΙΕΡΙΑΣ΄΄ του ΕΑΜικού «Κράτους» του ΚΚΕ εκδίδει Απόφαση, που έχει δομή εγγράφου επίσημης αρχής(;), με την οποία επιβάλλει «…προοδευτική εισφορά σε εύπορους της πόλης μας... σε λίρες». Τα ποσά αυτά θα χρησιμοποιούνταν για «…την κάλυψη αναγκών της Επαρχίας (ενίσχυση πυροπαθών, πολεμοπαθών, θυμάτων, φτωχών γεωργών… υπαλλήλων κλπ». Το έγγραφο αυτό το υπογράφει ο Πρόεδρος της Επαρχίας Πιερίας – ο Νομάρχης ας πούμε – που ήταν διορισμένος από το ΕΑΜικό «Κράτος», Γιάννης Γιαμάς (ΜΕΛΑΣ), από την Βέροια.
Στην Απόφαση αυτή υπήρχαν 65 συμπολίτες μας στους οποίους επιβάλλεται εισφορά από 50 – 50.000 χρυσές λίρες, συνολικά περίπου 62.000 λίρες. Πολίτες οικογενειάρχες, έμποροι της πόλης οδηγούνταν στην πολιτοφυλακή-«αστυνομία» όπου απειλούμενοι υποχρεώνονταν στην καταβολή της. Κάποιους που αντιδρούσαν, τους οδηγούσαν στη θέση ΄΄Αεροδρόμιο΄΄ στην Ανδρομάχη όπου, κατά τη μαρτυρία επιζώντος, τους παρέτασσαν και υπό την απειλή ενός γερμανικού πολυβόλου, «τουρτούρα» το έλεγαν, με δύο χειριστές ξαπλωμένους και έτοιμους, ο υπεύθυνος των ανταρτών τους απειλούσε «…ή δίνετε ό,τι σας ζητήθηκε ή το πολυβόλο είναι εδώ». Άλλος, εν ζωή, λέει: «Τον πατέρα μου τον πήραν στην Πολιτοφυλακή στο κτίριο που βρίσκεται δίπλα στο 1ο Γυμνάσιο. Τον απείλησαν με τη ζωή μας». Και εκείνος τρέμοντας μου λέει: «Πάνε φέρε τα δύο ζωνάρια με τις λίρες που είναι στην ντουλάπα του δωματίου μας». Πήγα, έφερα τα ζωνάρια και τους τα έδωσα: Τετρακόσιες εξήντα μία (461) λίρες. Τι ήταν; 107 ήταν Εγγλέζικες λίρες, (7) επτά τουρκικές, 40 ήταν ελβετικά εικοσόφραγκα, χρυσά πεντόλιρα, τσίλικα κιόλας, 3 πεντόλιρα της μάνας μου και τα υπόλοιπα ήταν κοκόρια και ναπολεόνια. Σύνολο: 461 λίρες!!».
Αν το ποσόν που τους ζητούσαν ήταν μεγαλύτερο από αυτό που είχαν διαθέσιμο σε λίρες, πήγαιναν σφράγιζαν τα μαγαζιά και έπαιρναν τα εμπορεύματα: Τα καλά, τα ακριβά, τα έπαιρναν τη νύκτα για τους κομματικούς. Της σειράς, τα φθηνά, τα ογκώδη, τα «λαϊκής κατανάλωσης» είδη, σε ημερήσιες φιέστες τα μοίραζαν δήθεν στον «λαό» και κατά προτίμηση στις οικογένειες των ανταρτών. Τα λάδια, το πετρέλαιο, τυριά και τέτοια εξαφανίζονταν από τους κομματικούς, όσπρια, τίποτα κριθαράκια, ρύζια και τέτοια, το πρωί στον «Λαό». Τα τόπια τα καλά τα υφάσματα, τα κασμήρια τα εξαφάνιζαν οι κομματικοί, κάτι ρεπούμπλικες, γαλότσες κλπ. μοιράζονταν στον «λαό». Τα εμπορεύματα για τις φιέστες τα συγκέντρωναν στο καφενείο που ήταν εκεί που, μέχρι πρόσφατα, ήταν ο Μαυροειδής, για τη μοιρασιά. Τα μαγαζιά τα άδειαζαν. Δεν άφηναν τίποτα. Τα πατώματα μόνον.
Παιδιά στρατολογούνταν και ανά δύο στέλνονταν σε μαγαζιά ζητώντας λίρες για τον «αγώνα». Υπάρχουν μαρτυρίες ηλικιωμένων σήμερα, που τότε ήταν 14,15…ετών, που για λογαριασμό του ΕΑΜ επισκέπτονταν μαγαζιά, ζητώντας λίρες για τον «αγώνα». Όταν ερωτώνται σήμερα, ποιος τους έβαζε, σε ποιόν παρέδιδαν τις λίρες, απαντούν: Ο γείτονας, ο τάδε, τίποτα συγκεκριμένο. Σαν να υπήρχε κάτι στον αέρα που καθοδηγούσε τους πάντες… Δεν απορούν όμως, γιατί, όπως λένε, υπήρχε ένας φόβος ότι αν δεν κάνουν ό,τι τους έλεγαν, ένα τιμωρό χέρι τους περίμενε... Σε κάθε περίπτωση, για τις λίρες που παρελάμβαναν, δεν δίνονταν παραστατικά ή κάποιο, τέλος πάντων, αποδεικτικό στοιχείο. Και γι΄αυτό, από τότε κυκλοφορούσε η φήμη ότι πολλές λίρες κατέληξαν σε συγκεκριμένες τσέπες.
Σκηνές σαν αυτές συναντάει κανείς σε όλη την Ελλάδα της ΕΑΜοκρατίας. Αναφέρει ο Ζαλοκώστας στο βιβλίο του «Το Χρονικό της Σκλαβιάς» για την περιοχή της Αθήνας το Φθινόπωρο του 1944: «Επιτροπές του ΕΑΜ πηγαίνουν στις μεγάλες εταιρείες και στα εμπορικά καταστήματα και καταλογίζουν σε καθένα υποχρεωτικές εισφορές, εκατοντάδες λιρών, που τις εισπράττουν, γιατί κανείς δεν τολμάει να τους καταγγείλη» (σελ. 316). Ο θεσμός των υποχρεωτικών εισφορών από συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες προς το «Κράτος του ΕΑΜ» λειτούργησε σε όλη την Ελλάδα (Εφημερίδα Λαϊκή Φωνή, 29/12/1944). Αυτό το μέτρο, αναφέρει ο ΜΟΥΜΤΖΗΣ (2013), «…πέραν των αντιδράσεων που προκάλεσε στην αστική κοινωνία της Θεσσαλονίκης, αντιδράσεις που επέφεραν την ανυπακοή στις ΕΑΜικές αρχές, οδήγησε τις τελευταίες να προχωρήσουν στην εκποίηση των εμπορευμάτων στο μισό της τιμής. Συγχρόνως, η πολιτοφυλακή προχώρησε σε συλλήψεις των απείθαρχων εμπόρων (Εφ. Λαϊκή Φωνή, 31/12/1944)» (σελ.219). Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει για τη Θεσσαλονίκη: «…οι πολιτικές συμπεριφορές των ΕΑΜικών αρχών και πιο συγκεκριμένα, του διδύμου της καθοδήγησης του ΚΚΕ, Στρίγκος-Βασβανάς, δημιουργούσαν καθημερινά προβλήματα με τις συλλήψεις, τις ομηρίες πολιτών, τις επιτάξεις και τις κατασχέσεις εμπορευμάτων». (σελ. 221).
Αυτά γίνονταν ενώ υπήρχε η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στην σύσταση της οποίας είχαν συμφωνήσει και είχαν συμμετάσχει το ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ, με επτά υπουργούς από τον Αύγουστο του 1944. Από την οποία παραιτήθηκαν αρχές Δεκεμβρίου. Το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ, μετά την ουσιαστική αποστασιοποίηση των αστών συμμάχων, αριστερών πολιτικών Σβώλου κλπ, απροκάλυπτα, πλέον, χρησιμοποιούνται ως εργαλεία του ΚΚΕ. Η εφαρμογή της Λαοκρατίας στην πράξη είχε αρχίσει. Το παρακράτος ήταν παρόν, αλλά άυλο, «άπιαστο». Ένας παράνομος μηχανισμός χωρίς ονόματα με ψευδώνυμα, που τότε δεν σήμαιναν στους μη μυημένους απολύτως, τίποτα. «Ακούγαμε καπετάν Ορεινός αλλά δεν ξέραμε ότι ήταν ο Λύσσανδρος ο Κούλας» μας είπε κάποιος συμπολίτης μας, που τότε ήταν 24 ετών.. Η συλλογή λιρών εντάσσονταν μέσα στα πλαίσια αυτά. Στην Πιερία, και όχι μόνον, δεν υπήρχαν αρχές Κρατικές: Νομάρχης, Αστυνομία, Στρατός, Υπηρεσίες. Υπήρχε το ΕΑΜικό Κράτος με τον διορισμένο από το ΚΚΕ Πρόεδρο του Επαρχιακού Συμβουλίου που εκτελούσε τις εντολές της Διοικητικής Επιτροπής Μακεδονίας που αποτελούνταν από τους Καραμαούνα, Παπαδόπουλο και Καλλιδόπουλο, που όρισε η καθοδήγηση του ΚΚΕ της Θεσσαλονίκης.
Είμαστε. Ας μην το ξεχνούμε, στις 30 Δεκεμβρίου 1944. Δεν υπάρχει στρατός ακόμη. Ο ΕΛΑΣ κυριαρχεί στην ύπαιθρο χώρα. Είναι οι κρίσιμες εβδομάδες, κατά τις οποίες οι τέτοιες εικόνες, που έδειξε η επερχόμενη Λαοκρατία του ΚΚΕ, έπεισαν και τον τελευταίο Έλληνα για τις πραγματικές προθέσεις του ΚΚΕ και έγειρε τελεσίδικα την πλάστιγγα εναντίον του και υπέρ του ΛΑΟΥ των πολλών.
Αντώνης Ι. Ζαρκανέλας (Δρ)
π. Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης
Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ, ΧΡ. 1948. Το Χρονικό της Σκλαβιάς. Εκδόσεις:Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Γ. 1979. Αναμνήσεις, Επιμέλεια:Παπαπαναγιώτου Αλέκος, Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ.
ΜΟΥΜΤΖΗΣ, ΣΑΚΗΣ, 2013. Η Κόκκινη Βία. 1943-1944. Η ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ Η ΛΗΘΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Εκδόσεις:Επίκεντρο.