.jpg)
Η δυστοπία, ένας φανταστικός κόσμος δυστυχίας, το αντίθετο δηλαδή της ουτοπίας, παραπέμπει σε ολοκληρωτικές κοινωνίες, όπως αυτές που προβάλλονται στην ταινία BladeRunnerή στον «θαυμαστό καινούριο κόσμο» του Aldous Leonard Huxley. Ωστόσο αυτές οι
δυστοπίες, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στον κινηματογράφο, δεν είναι απόλυτα φανταστικές. Καταδεικνύουν προβληματικά και απάνθρωπα χαρακτηριστικά της υπάρχουσας κοινωνίας. Εάν θελήσουμε να δούμε αυτή την κατάσταση ως χωρική έκφραση θα πρέπει να ανατρέξουμε στα πολεοδομικά εγχειρήματα του 20ου αιώνα. Και πάλι όμως όλες αυτές οι προσπάθειες θα χαρακτηρίζονταν ουτοπικές, μιας και δεν εφαρμόστηκαν ή δημιούργησαν ανθρωπογενή περιβάλλοντα «δυστοπίας». Εξάλλου σύμφωνα με τον Marx η πολεοδομία δεν υπάρχει - είναι μια ιδεολογία. Το δομημένο περιβάλλον είναι αποτέλεσμα ενός συστήματος που υπερεκμεταλλεύτηκε το χώρο, που έδωσε παράλογη αξία στη γη, που ενσωμάτωσε την εκμεταλλευτική του εικόνα στα κτίρια, τους δρόμους, τις πλατείες. Κάπως έτσι θα ήταν καλό να δούμε και την συγκεκριμένη ενότητα έργων του Τόλη Τατόλα: ως μια φανταστική σύνθεση, τα μέρη της οποίας προέρχεται από σημερινές εικόνες, εν είδη κολλάζ. Εικονοποιεί τα χαρακτηριστικά μιας παγκόσμιας ανθρώπινης κοινότητας που βρίσκεται σε παρακμή ή όπως αρεσκόμαστε στις μέρες μας, «σε κρίση». Αυτό που θα πρέπει όμως να κατανοήσουμε είναι ότι η «κρίση» είναι πρωτίστως πολιτισμική, κοινωνική και πολιτική. Στη συνέχεια ακολουθεί η οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα των προηγούμενων φαινομένων. Ο αφανισμός της ατομικότητας, ως κύριο χαρακτηριστικό της εποχής μας, φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον Τ. Τατόλα. Ενδεχομένως αυτό να εκφράζεται στα έργα με την απουσία της ανθρωπινής μορφής· αυτή υπονοείται όμως και ευθύνεται για την δυστοπία, έναν αφιλόξενο τόπο ασφυκτικού ελέγχου.
Τα έργα του Α. Τατόλα θυμίζουν φανταστικά σχέδια αρχιτεκτόνων, όπως τα «Micromegas» του DanielLibeskindή τα ManhattanTranscriptsBernardTschumi. Ωστόσο αυτά αποτελούσαν προσπάθεια κατανόησης αστικών φαινομένων και εργαλείο δυναμικού επανασχεδιασμού των πόλεων. Το ενδιαφέρον στις σύγχρονες πόλεις, σύμφωνα με τους στοχαστές της αποδόμησης, βρισκόταν ακριβώς στην αμείλικτη ανάγκη για αλλαγή. Όταν η μορφή και η τάξη αυτοκαταστρεφόταν, αντανακλώντας τις συναρπαστικές απαιτήσεις για αλλαγή της κοινωνίας, τότε κάτι σημαντικό συνέβαινε. Το «σοκ» της καταστροφής και της αλλαγής ήταν ότι μας είχε μείνει για να επικοινωνήσουμε στην εποχή του μεταμοντερνισμού και της γενικευμένης πληροφόρησης. Από όλες αυτές τις σκέψεις, μάλλον αυτό που μας έμεινε είναι μόνο το «σοκ».
Δυστυχώς πολλές από τις ιδέες των πρωτοποριών για μετασχηματισμό της πόλης και της ίδιας της Ζωής, χρησιμοποιήθηκαν αποσπασματικά χάνοντας το νόημά τους και διαστρεβλώθηκαν στο όνομα της εμπορευματοποίησης.
Στις συνθέσεις του Τατόλα αναγνωρίζουμε ένα μεγάλο αριθμό αρχιτεκτονικών γραμμών, οι οποίες διαμορφώνουν έναν ιστό σαν καρκίνωμα, που προσπαθεί να καταλάβει ένα υπόστρωμα αστικών δομών. Ενώ τα σχήματα φαίνονται να είναι αλληλοεξαρτώμενα και σε σύνδεση μεταξύ τους, μακροσκοπικά τείνουν να κρατούν μία σχετική αυτονομία· καθένα απειλεί και απειλείται. Σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούνται φανερώνει αναρχία και έτσι ένα νέο συντακτικό εξάπλωσης και συσχετισμού αναπτύσσεται. Το παραγόμενο χάος φαίνεται να έχει έντονη δυναμική και αρνείται να παραδοθεί στον ανθρώπινο έλεγχο. Το αποτέλεσμα του εκφυλισμού του αστικού ιστού - και των σχέσεων μέσα σε αυτόν - δεν διαφέρει και πολύ από μία μεγάλης κλίμακας φυσική καταστροφή. Μέσα σε αυτή τη μεταλλαγμένη και χαοτική κατάσταση, αλυσιδωτές αντιδράσεις οδηγούν σε νέα ταυτότητα και χαρακτήρα τόσο της συμπεριφοράς και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, όσο και μεταξύ αυτών και του περιβάλλοντός τους.
Πιστός όπως σε όλες τις αφηγήσεις «δυστοπίας» στην Τέχνη, ο Τόλης Τατόλας δεν προτείνει μια λύση ή δεν υπονοεί ένα καλύτερο μέλλον. Το χρώμα σε κάποια έργα δεν θα πρέπει να το αντιληφθούμε ως ψήγμα αισιοδοξίας, αλλά ως ένα μέσο, του οποίου η επεξεργασία, κάνει περισσότερο πνιγηρές τις μορφές-φόρμες που δημιουργούνται .
ΜανώληςΗλιάκης
ΜΑ Architecture & Spatial Culture
ΜΑ Architecture & Spatial Culture
Καθηγητής, Vacalo College of Art & Design
Λέκτορας, Derby University
Τόλης Τατόλας
Γεννήθηκε στην Κατερίνη το 1978. ΈχεισπουδάσειΒιολογίαστοΑΠΘκαι Design στη Vacalo – College of Art and Design. Παράλληλα μελέτησε κλασικό τραγούδι και ασχολήθηκε και με τα όρια της ανθρώπινης φωνής μέσω του πειραματισμού. Απότο 2005 εργάζεταισυστηματικάως spatial designer (interior, exterior και stage and costume) και visual artist. Από το 2006 έως σήμερα έχει πραγματοποιήσει 5 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε 16 ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει συνεργαστεί στην καλλιτεχνική επιμέλεια εκδόσεων, με τη δισκογραφική εταιρία Σείριος, την εταιρία Migrant Sound και το Πανεπιστήμιο της Κύπρου και την Utopian Studies Society. Το 2013 μεταέργατουFragments of Dystopia προκρίθηκεσεδιαγωνισμότου Chicago Athenaeum (Museum of Architecture and Design) καιτου European Center for the Architecture, Art, Design and Urban Studies. Στο χώρο του θεάτρου έχει επιμεληθεί τη σκηνογραφία και ενδυματολογία για έργα των Sartre (Κεκλεισμένων των Θυρών) και Genet (Οι Δούλες) στο Νέο Ελληνικό Θέατρο (σκηνή Κάρολος Κουν), Mishima (Ο Φίλος μου ο Χίτλερ), Hare(Το Φιλί του Ιούδα) και Gastone(Room105: JanisJoplin) στο Αγγέλων Βήμα, Dostoyevsky (Το Υπόγειο) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας) και Ρίτσου (Ισμήνη) στο Εν Αθήναις. Ο Τόλης Τατόλας προσανατολίζεται δημιουργικά, προς μία ολιστική προσέγγιση της αισθητικής υπό το πρίσμα της ενότητας όλων των τεχνών.